Historie van de Catharina van Mijdrecht

Historie
De Catharina van Mijdrecht is in 1916 gebouwd op de werf van J.Mol te Dedemsvaart, als een van de laatste zeilende vrachtschepen. De eerste schipper gaf het de naam “Linquenda”, wat betekent ‘Eens moet ik het verlaten’; een belofte dat het schip langer zou meegaan dan de schipper. Dit bleek eerder te zijn dan verwacht: al snel ging schipper R. Snippe failliet en verkocht hij het schip in 1919 aan Lucas Otter. Deze veranderde de naam in “Catrina”, naar zijn moeder. Hoewel het schip in 1930 op het voordek een hulpmotor kreeg, bleef het zeil de belangrijkste manier om het schip voort te bewegen. Dit duurde totdat Geert Otter in 1950 het schip van zijn vader overnam, en er een Deutz 3 cilinder motor van 57 pk in liet bouwen. Nog jaren heeft Geert met de Catrina vracht vervoerd door heel Europa, tot het in 1971 niet langer rendabel was om met een schip van dit formaat vracht te vervoeren. Geert kocht een groter schip, en het leek afgelopen te zijn met de Catrina. Lange tijd lag het in een vaart op een onzekere toekomst te wachten; vele mooie oude schepen zijn in die tijd gesloopt. Maar gelukkig werd het in 1974 opgekocht door Klaas Pater van scheepswerf de Dissel, waarna de renovatie kon beginnen.

Chartertijd
Pieter van den Brandt kocht het schip in 1976 en gebruikte het als woon- en atelierschip. Rob Goud nam het schip in 1982 over en doopte het om tot Catharina, naar zijn moeder. Later maakte hij er “Catharina van Mijdrecht” van, omdat er meerdere Catharina’s rondvoeren en hijzelf uit Mijdrecht kwam. Ook Rob woonde aanvankelijk aan boord, en samen met zijn vriendin Jannie Bosman bracht hij het schip weer onder zeil. Deze restauratie is met veel aandacht voor het originele uiterlijk van het schip uitgevoerd. Maar ook bij Rob sloeg de chartervonk over en met veel vakmanschap werd daarna ook een interieur vervaardigd, dat door zijn degelijkheid nog altijd voldoet. In 1986 begon het avontuur. Rob was zelf geen zeiler en dus werd Udo Verlaan aangenomen als maat, en later ook als schipper. In 1990 nam Udo het schip in huurkoop over, en bracht hij samen met zijn vriendin Henny vele technische verbeteringen aan. Vele jaren voeren zij met vaak trouwe gasten vanaf Monnickendam over het IJsselmeer en de Waddenzee. In 1999 wilden zij hun horizon verleggen en verkochten het schip aan mij, Jos Rodewijk en mijn latere vrouw Sandra Fox. Het waren drukke jaren; in de zomermaanden werd het vaargebied verlegd naar de Waddenzee, in het vroege voorjaar B&B in Amsterdam en als de Catharina in de winter in Leiden lag moderniseerde ik het schip en studeerde Sandra in Duitsland.

Tijden veranderen
In 2006 voer onze dochter Elies, nog geen week oud, haar eerste zeiltocht mee. Vele tochten volgden, vaak met schoonmoeder Renate als nanny. In 2009 kwam onze tweede dochter Mia. Met kinderen en gasten een heel seizoen varen is echter bijna niet te doen; aanvankelijk hebben we het schip dan ook te koop gezet. In deze beginjaren was je als schipper afhankelijk van een bureau voor de boekingen, toen de communicatiemogelijkheden aan boord later makkelijker werden zijn wij steeds meer zelf gaan boeken. Het directe contact met de klant is voor ons zeer belangrijk; met name bij dagtochten zijn er vaak persoonlijke wensen. In 2008 liep een grote fusie tussen enkele boekingskantoren faliekant mis en besloten wij de boekingen geheel in eigen hand te nemen. Ondanks de crisis wisten wij mede hierdoor een goede omzet op te bouwen. Een bijkomend voordeel van meer dagtochten was dat ik vaker thuis bij de kinderen kon zijn. Het schip verkopen was dan ook niet meer noodzakelijk. Na 2011 heeft mijn nieuwe vriendin -nu verloofde- Danny Honig de catering op zich genomen. Wij hopen nog jaren op de Catharina van Mijdrecht te mogen varen.

Nederland Waterland
In de zomer van 2013 is de documentaireserie “Nederland Waterland” bij ons aan boord opgenomen. De Catharina van Mijdrecht speelt hierin een prominente rol. Behalve dat het vijf weken lang de accommodatie was voor de filmcrew, komt het schip veelvuldig zeilend in beeld. Het vormt als het ware het decor waarachter Nederland Waterland zich ontvouwd. De serie is in de winter van 2014-2015 in acht afleveringen uitgezonden op NPO1. Lees verder>

Bruine Vloot
De Catharina van Mijdrecht is onderdeel van de bruine vloot IJsselmeer. ‘Bruine vloot’ is de aanduiding voor de professionele zeilende passagiersvaart in Nederland, ook wel traditionele chartervaart genoemd. De aanduiding verwijst naar de oorspronkelijke bruine kleur van de zeilen op deze schepen. Deze ontstond door het tanen van de zeilen; de katoenen zeilen werden behandeld met een vocht- en bederfwerende bruingele verfstof, een aftreksel van o.a. eikenschors, om ze duurzamer te maken. Lees verder>

Zeilvaart
De Nederlandse zeilvaart heeft mede door onze waterrijke omgeving een indrukwekkende geschiedenis; iedereen kent de verhalen van de heldhaftige reizen van de Nederlanders over de wereldzeeën. Maar ook de binnenvaart, met name die van de vroegere Zuiderzee, kent een rijke historie. Deze aanvankelijk houten zeilschepen waren eeuwenlang het belangrijkste transportmiddel in Nederland. Een uitgebreid stelsel van kanalen, rivieren en meren verbond de centrale Zuiderzee met de rest van het land, waardoor de handel kon bloeien.

Een hard bestaan
Een hard en soms gevaarlijk bestaan aan boord bood vaak maar een schamel inkomen voor het schippersgezin en de vele kinderen. Duizenden schepen bezeilden de Nederlandse wateren, en als zeilen niet ging werd er “gejaagd”; het schip werd voortgetrokken langs een jaagpad. De rijke schipper huurde een paard; de arme spande zijn gezin in.

Scheepstypes.
Bekende scheepstypes als tjalken, klippers, aken en botters ontstonden in vele variaties. Iedere werf had zo zijn eigen ontwerp, waarbij beschikbaar bouwmateriaal, de opdrachtgever, maar ook het vaargebied (de diepte van het kanaal, breedte van de brug of lengte van de sluis) tot het uiteindelijke resultaat leidde. Toen vanaf 1850 ijzer (later staal), zijn intrede nam in de scheepsbouw, verdwenen langzaam maar zeker de houten vrachtschepen. Maar het zeil bleef, want de inmiddels uitgevonden stoommachine was nog veel te zwaar voor de relatief kleine binnenvaartschepen, om nog maar te zwijgen van de enorme vracht kolen die zo’n ding opslokte. Tot ver in de twintigste eeuw bleven zeilschepen het beeld bepalen en werden er nog zeilende vrachtschepen gebouwd.

Motorschepen.
In de jaren dertig kwam de “lamme arm” in zwang. Een dieselmotor op het voordek dreef langs de zijkant, aan een lange as, een schroef aan de achterkant aan. De lamme arm was alleen geschikt voor korte tochtjes; met tegenwind door een kanaal varen of bij uitvaren van havens.
In de jaren vijftig verdween het zeil definitief; een zware dieselmotor onder de roef maakte het voortaan mogelijk om onder alle omstandigheden te varen.

Einde van een tijdperk.
Twintig jaar later was het echter ook met deze “motorschepen” gedaan; ze waren eenvoudig te klein om nog rendabel met vracht te varen. Een modern binnenvaartschip is tegenwoordig meer dan 100 meter lang en soms wel 20 meter breed. Vele oude vrachtschepen zijn gesloopt en omgesmolten, andere werden omgebouwd tot woonschip.

Oud ijzer, een nieuw begin.
In die tijd waren er echter ook al mensen die zich er van bewust waren dat het hier om een wezenlijk onderdeel van onze geschiedenis ging. De roestige rompen werden door hen -vaak tegen de schrootprijs- opgekocht en het werk kon beginnen. De kennis moest eerst worden herontdekt in oude boeken en op oude foto’s, maar vooral door gesprekken met nog levende schippers die het allemaal nog meegemaakt hadden. Naast zeer veel tijd koste zo’n restauratie natuurlijk ook het nodige geld. Om dit op te lossen werden regelmatig tochtjes georganiseerd waarbij vrienden, familie, kennissen, etc. uitgenodigd werden om tegen betaling een stukje te varen. Hierdoor is een bedrijfstak ontstaan waarbij in Nederland momenteel weer ongeveer 400 traditionele zeilschepen rondvaren die gezamenlijk jaarlijks 200.000 gasten vervoeren en aan 1500 personen direct werk verschaffen.

De erfenis
De ‘Catharina van Mijdrecht’ in de rubriek ‘De erfenis’ van het weekblad ‘Schuttevaer’ door Hajo Olij:
Vroeger was het druk in Dedemsvaart, want het ligt midden in de veenkoloniën van Overijssel en Drenthe. Turf werd aangevoerd en overgeslagen in aken en tjalken, die het over de Zuiderzee naar de fabriekjes en bakkerijen in het Westen zeilden of over de IJssel naar de steenfabrieken aan de grote rivieren.
De werf Appelo in Zwartsluis bouwde veel klipperaken, maar ook Peters en J. Mol in Dedemsvaart. In 1916 liet schipper R. Snippe uit Vollenhove de klipperaak Linquenda bij de werf van J. Mol bouwen. In 1919 verkocht hij haar aan Lucas Otter uit Giethoorn. Hij noemde het schip Catrina ter ere van zijn moeder. Later werd dat waarschijnlijk door een verschrijving in de meetbrief Catharina. Hun zoon Geert Otter kocht in 1944 een derde deel van de klipperaak. In 1960 kon hij de rest ophoesten en liet hij gelijk een 3 cilinder Deutz van 57 pk bij 650 toeren inbouwen.

Dankzij zijn bezoek in 1983 aan zijn oude schip, weten we meer:
“Snippe zat verkeerd met geld. Vader kocht er een nieuw tuig bij voor 1000 gulden en een mast van 15 meter voor 400 gulden. De top stak gestreken net niet buiten de roef. De mastkoker was van 10 streep plaat en demonteerbaar voor lage bruggen, op het vlak liep ze wel over 5 kattensporen. Ze stond vroeger verder naar achter, gelijk met de zwaardpennen. De fok had een eigen giek, dan ging ze makkelijker over. Als jongen van 12 heb ik heel wat buiswater op mijn kop gekregen, als ik bij de fokkeschoot zat. De bokkepoten waren van ijzeren buis, 10 centimeter doorsnede. Het kluifhout had geen waterstag, maar kettingen. De ring voor is krom, want we hebben de kop een keer op de kademuur gezet, anders hadden we de brug geramd. Vader heeft de roef en de vloer nog verhoogd om meer lading mee te nemen, het werd vanwege belastingaftrek, reparatie genoemd. Hij liet het schip ook met 2 meter 70 verlengen om bij dezelfde lading minder diepgang te hebben. Aan stuurboord hadden we een lange lier voor zwaard en hekanker. Een klein naaldkompas stond aan de binnenzijde van het achterraampje, je moest diep bukken om het af te lezen. Het week 2 graden af, daar rekende je dan mee en je hield de zon in de gaten”.
“De schipper mocht zijn bijboot volgooien met klontjes, dus we hadden een grote vlieger. Er zitten twee sleufgaten in het boeisel om de zwaardtalie in te leggen, wanneer de gangboorden vol turf lagen. In Wansum is bij een beschieting de mast gebroken en gingen we onder. Daar waren we anderhalf jaar zoet mee”.
“Tot 1950 hebben we altijd gezeild, maar ik wilde een motor. Op het voordek voor het herft stond een 36 pk MAN diesel en die dreef een zijschroef en de lier aan. Later bij de Deutz klom ik om de twee uur naar beneden om het gland, de kleppen en de lenspomp te smeren. Later voer ik meestal alleen, behalve op Parijs en naar de Russische zone, dan moest je met zijn tweeën zijn en dan voer mijn zus mee”.

In 1971 stopte Geert Otter en in 1974 kocht Klaas Pater van scheepswerf de Dissel in Amstelhoek de klipperaak. In 1976 werd Pieter van den Brandt de eigenaar en Rob Goud volgde in 1982 overnam. Eerst woonde hij er op en betimmerde het ruim vakkundig. Daarna bracht hij haar weer onder zeil en in 1986 ging hij charteren. Zijn maat Ludo Verlaan kon in 1988 het schip in huurkoop overnemen. Jos Rodewijk heeft de Catharina van Mijdrecht in 1999 gekocht en vaart er sindsdien op.